Współczynnik aktywności zawodowej dla populacji 15-89 lat w IV kwartale 2023 roku wynosił 58,9% – podaje we wstępnym opracowaniu Główny Urząd Statystyczny. W porównaniu do III kw. 2023 roku wskaźnik ten wzrósł o 0,4 pkt. proc., a w relacji do IV kwartału 2022 roku – o 0,2 pkt. proc. Na początku lat 90. XX wieku wskaźnik przekraczał 60%. Historyczne minimum wskaźnika zostało ustanowione w I kwartale 2007 roku na poziomie 53,2%, co oznacza, że w IV kwartale 2023 roku wskaźnik ten był wyższy o 5,7 pkt. proc.
Analiza długoterminowa
Współczynnik aktywności zawodowej przedstawiany jest przez Główny Urząd Statystyczny od 1992 roku, czyli od momentu prowadzenia Badań Aktywności Ekonomicznej Ludności. W pierwszych latach transformacji wskaźnik utrzymywał się powyżej poziomu 60%, ale około 1994 roku zaczął się obniżać. Od roku 2000 nie spadł jednak poniżej 53%, ale nie przebił też granicy 57%. Maksimum ostatniego piętnastolecia znaleźć można w II kwartale 2000 roku i ponownie w III kwartale 2018 roku (56,8%), a minimum – na początku 2007 roku (53,2%). Od 2008 roku mamy do czynienia z bardzo powolnym, ale dość stabilnym wzrostem tego współczynnika. (ostatnia aktualizacja: kwiecień 2023 roku).
Wskaźnik aktywności zawodowej znacznie różni się w zależności od badanych grup. Przyjmuje różne wartości w tym samym okresie dla płci: dla populacji 15-89 lat wynosi on dla mężczyzn 65,8%, a dla kobiet 49,4%. Jednak znacznie bardziej widoczna jest jego gradacja dla poszczególnych grup wiekowych. W I kwartale 2021 roku dla grupy 15-17 lat wynosił zaledwie 1,5%, co wynika z faktu, że to czas, w którym zdecydowana większość młodzieży jeszcze się uczy. Wartość wskaźnika stale rośnie dla kolejnych grup wiekowych i dla grupy 20-24 lata wynosił już 54,8%, a dla 25-29-latków przekraczał 80% (dokładnie: 84,3%). Szczyt zostaje osiągnięty w wieku 40-44 lata (89,3%), a potem aktywność zawodowa zaczyna słabnąć. W wieku 50-59 lat spada poniżej 80% (dokładnie: 72,5%), co można wiązać z rosnącym odsetkiem osób na rentach oraz przechodzeniem niektórych grup zawodowych na wcześniejszą emeryturę, a także z trudnościami w znalezieniu pracy przez 50-latków, którzy pracę stracili. Po przekroczeniu wieku emerytalnego przez kobiety (65 lat) wskaźnik nurkuje do poziomu 39,6%, a w grupie 65-89 lat wynosi już tylko 5,8%.
Warto odnotować, że we wspomnianych grupach wiekowych współczynnik aktywności zawodowej jest znacznie niższy w przypadku kobiet niż mężczyzn. Wiąże się to z utrwalonym w naszej kulturze wzorcem macierzyństwa. Na poziom wskaźnika ma też wpływ badany region. Największy współczynnik aktywności zawodowej w I kwartale 2021 odnotowano w województwie mazowieckim (61,4%), najmniejszy natomiast w podkarpackim (52,8%). Ta prawidłowość wynikać może z poziomu trudności znalezienia pracy. Chociaż województwo mazowieckie z bardzo prężną stolicą również różnicuje się terytorialnie pod względem wskaźnika, to Warszawa, jako swoisty „koń pociągowy” w statystykach daje regionowi palmę pierwszeństwa (w samej stolicy wskaźnik wynosi 64,4%). Województwo podkarpackie pozostaje zaś jednym z najtrudniejszych rynków pracy.
Metodyka współczynnika aktywności zawodowej
Współczynnik aktywności zawodowej to procentowy udział aktywnych zawodowo w liczbie ludności w wieku 15-89 lat. Na ludność aktywną zawodowo składają się osoby w wieku 15-89 lat, które pracują, oraz osoby w wieku 15-74 lat, które są bezrobotne. Dane powstają zgodnie z zaleceniami Międzynarodowej Organizacji Pracy i Eurostatu.
Za osoby pracujące uważa się osoby wykonujące pracę przynoszącą zarobek, osoby prowadzące działalność gospodarczą, właściciele i współwłaściciele gospodarstw indywidualnych w rolnictwie, osoby wykonujące pracę nakładczą, duchownych. Co ciekawe, do pracujących nie zalicza się osób wykonujących pracę na umowę o dzieło, umowę zlecenie oraz osób przebywających na urlopach wychowawczych powyżej 3 miesięcy.
Do bezrobotnych natomiast zalicza się osobę, która w okresie badanego tygodnia nie była pracującą, w ciągu 4 ostatnich tygodni aktywnie poszukiwała pracy oraz jest w stanie ją podjąć w ciągu dwóch tygodni następujących po badaniu.
Uwagi metodologiczne
Przynależność do kategorii bezrobotnych jest deklaratywna. Badacze nie są bowiem w stanie stwierdzić np. tego, czy osoby bezrobotni faktycznie są w stanie podjąć pracę w ciągu 2 tygodni.
Łukasz Komuda, lkomuda@fise.org.pl
