Mapa instytucji rynku pracy
Instytucje rynku pracy to podmioty realizujące zadania z zakresu promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej. Tym samym realizują one jedno z zadań polityki społecznej.
Zgodnie z Ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy pracy głównym celem działania instytucji rynku pracy jest pełne i produktywne zatrudnienie, ale działają one również w celu rozwoju zasobów ludzkich, osiągnięcia wysokiej jakości pracy, wzmacniania integracji i solidarności społecznej oraz zwiększenia mobilności na rynku pracy. Należą do nich: publiczne służby zatrudnienia, Ochotnicze Hufce Pracy, agencje zatrudnienia, instytucje szkoleniowe, instytucje dialogu społecznego, instytucje partnerstwa lokalnego.
Publiczne służby zatrudnienia (PSZ)
Wojewódzkie Urzędy Pracy
Powiatowe Urzędy Pracy
Ochotnicze Hufce Pracy
Agencje zatrudnienia
Instytucje szkoleniowe
Zakłady Doskonalenia Zawodowego
Instytucje dialogu społecznego
Związki zawodowe
Organizacje pracodawców
Organizacje bezrobotnych
Organizacje pozarządowe (PIRP)
Instytucje partnerstwa lokalnego
Publiczne służby zatrudnienia (PSZ)
Publiczne służby zatrudnienia tworzą organy zatrudnienia wraz z powiatowymi i wojewódzkimi urzędami pracy, urzędem obsługującym ministra właściwego do spraw pracy oraz urzędami wojewódzkimi, realizującymi zadania określone ustawą.
Minister Pracy i Polityki Społecznej odpowiada m.in. za przygotowanie i koordynację realizacji Krajowego Planu Działań (dokumentu strategicznego, wyznaczającego kierunki polskiej polityki w zakresie zatrudnienia), tworzenie narzędzi i metod na potrzeby poradnictwa zawodowego, pośrednictwa pracy, organizacji szkoleń bezrobotnych, aktywizacji bezrobotnych i poszukujących pracy, prowadzi badania i analizy rynku pracy, dysponuje Funduszem Pracy.
Samorządy województw odpowiadają m.in. za politykę regionalną, podział Funduszu Pracy, analizy rynku pracy, dopasowywanie programów szkolnych do potrzeb rynku pracy, łagodzenie skutków zwolnień grupowych, prowadzenie rejestrów agencji zatrudnienia i instytucji szkoleniowych. Zadania samorządu województwa w zakresie rynku pracy realizuje 16 Wojewódzkich Urzędów Pracy oraz ich 2 oddziały terenowe i 31 filii. W strukturach urzędów działają centra informacji i planowania kariery zawodowej, będące wyspecjalizowanymi komórkami organizacyjnymi, które prowadzą między innymi poradnictwo zawodowe oraz zajęcia aktywizacyjne na rzecz bezrobotnych i poszukujących pracy.
Samorządy powiatów odpowiadają m.in. za opracowanie i realizację programu promocji zatrudnienia oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy; finansowanie zadań z zakresu aktywizacji lokalnego rynku pracy; udzielanie pomocy bezrobotnym i poszukującym pracy w znalezieniu pracy przez pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe i informację zawodową oraz pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy; udzielanie pomocy pracodawcom w pozyskiwaniu pracowników; tworzenie klubów pracy, organizowanie szkoleń, łagodzenie skutków zwolnień grupowych, rejestrowanie bezrobotnych i poszukujących pracy, przyznawanie i wypłacanie zasiłków oraz innych świadczeń z tytułu bezrobocia. Zadania samorządów powiatów wykonywane są przez 338 Powiatowych Urzędów Pracy i ich 112 filii. Wyodrębnionymi komórkami organizacyjnymi urzędów są centra aktywizacji zawodowej, które realizują zadania w zakresie usług oraz instrumentów rynku pracy.
Powiatowe i Wojewódzkie Urzędy Pracy finansowane są ze środków samorządu, środków budżetu państwa, Funduszu Pracy, a obecnie również ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Ponadto wypłacają one świadczenia z Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Portal publicznych służb zatrudnienia: http://www.psz.praca.gov.pl/
Ochotnicze Hufce Pracy (OHP)
Ochotnicze Hufce Pracy są państwową jednostką wyspecjalizowaną w działaniach na rzecz młodzieży, w szczególności młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym, oraz bezrobotnych w wieku 15-25 lat.
Jako instytucja rynku pracy, realizują kompleksową działalność w zakresie rynku pracy, w ramach której świadczone są bezpłatne usługi w następujących formach: pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe i informacja zawodowa, warsztaty aktywnego poszukiwania pracy, organizacja szkoleń, programy rynku pracy.
Zadania realizowane są przez Komendę Główną OHP oraz podległe jej 16 Wojewódzkich Komend OHP, w ramach których działa sieć placówek: Młodzieżowych Biur Pracy (49), ich filii (65), Klubów Pracy (106), Punktów Pośrednictwa Pracy (45), Ośrodków Szkolenia Zawodowego (38), Mobilnych Centrów Informacji Zawodowej (49) oraz Młodzieżowych Centrów Kariery (99). Placówki te są nadzorowane przez Centra Edukacji i Pracy Młodzieży (49).
Ochotnicze Hufce Pracy nie mają własnej osobowości prawnej, gospodarują wyodrębnioną częścią Skarbu Państwa. Finansowane są ze środków budżetu państwa, Funduszu Pracy, a obecnie również ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.
Strona główna OHP: http://www.ohp.pl/
Agencje zatrudnienia
Agencje zatrudnienia są niepublicznymi jednostkami organizacyjnymi świadczącymi usługi w zakresie pośrednictwa pracy, pośrednictwa do pracy za granicą u pracodawców zagranicznych, poradnictwa zawodowego, doradztwa personalnego i pracy tymczasowej.
Agencje rejestrują swoją działalność w Wojewódzkich Urzędach Pracy. Zgodnie z Krajowym Rejestrem Agencji Zatrudnienia w Polsce działa aktywnie 3021 tych podmiotów (stan na 14 kwietnia 2010 r.).
Agencje zatrudnienia mogą realizować zlecenia urzędów pracy i starać się o dotacje celowe, choć ich działalność finansowana jest głównie w oparciu o opłaty za usługę, wnoszone przez pracodawców i pracowników.
Organizacje reprezentujące agencje zatrudnienia:
– Stowarzyszenie Agencji Zatrudnienia,
– Polskie Forum HR (d.Związek Agencji Pracy Tymczasowej).
Rejestr agencji zatrudnienia: http://www.kraz.praca.gov.pl/
Instytucje szkoleniowe
Instytucjami szkoleniowymi są publiczne i niepubliczne podmioty prowadzące na podstawie odrębnych przepisów edukację pozaszkolną. Prowadzą kształcenie ustawiczne z zakresu:
– kompetencji zawodowych,
– rozwijania umiejętności z zakresu poruszania się po rynku pracy.
Najczęściej oferowane formy pozaszkolnego kształcenia ustawicznego to: kursy; warsztaty szkoleniowe; seminaria lub konferencje; praktyki, staże i przygotowanie zawodowe oraz studia podyplomowe.
Część instytucji szkoleniowych to jednostki publiczne, finansowane ze środków samorządowych Większość z nich działa na zasadach komercyjnych, pobierając opłaty za usługi. Mogą też starać się o zlecenia urzędów pracy oraz dotacje celowe.
Do instytucji szkoleniowych zaliczamy również Zakłady Doskonalenia Zawodowego, które działają jako samodzielne stowarzyszenia oświatowe nieposiadające celów zarobkowych i dobrowolnie zrzeszone w Związku Zakładów Doskonalenia Zawodowego. Związek reprezentuje interesy zrzeszonych w nim ZDZ-ów wobec władz państwowych, m.in. poprzez przygotowywanie i opiniowanie projektów aktów prawnych. Obecnie (kwiecień 2010) istnieją w Polsce 24 ZDZ, które prowadzą: 4 szkoły wyższe, 474 szkoły dla młodzieży i dorosłych i 278 placówek kształcenia zawodowego.
Rejestry instytucji szkoleniowych prowadzą Wojewódzkie Urzędy Pracy. Jest w nich zarejestrowanych 8055 podmiotów (stan na 21 kwietnia 2010 r.).
Rejestr instytucji szkoleniowych: http://www.ris.praca.gov.pl/
Instytucje dialogu społecznego
Instytucjami dialogu społecznego na rynku pracy są:
> związki zawodowe lub organizacje związków zawodowych,
> organizacje pracodawców,
> organizacje bezrobotnych,
> organizacje pozarządowe,
– jeżeli wśród ich zadań statutowych znajduje się realizacja zadań w zakresie promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej.
Związki zawodowe są organizacjami społecznymi działającymi w oparciu o Ustawę z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, które zrzeszają na zasadzie dobrowolności ludzi pracy najemnej. Ich zadania to obrona interesów pracowników i działanie na rzecz poprawy ich sytuacji ekonomicznej i społecznej. Związki próbują przeciwdziałać zwolnieniom, kontrolują przestrzeganie kodeksu pracy przez pracodawców, zabiegają o wyższe pensje i lepsze warunki pracy dla pracowników. Często prowadzą również działalność samopomocową (np. fundusze strajkowe), edukacyjną (np. kursy przekwalifikowujące) i oświatową (np. kampanie informacyjne o prawach przysługujących pracownikom). Około 12% osób pracujących w gospodarce narodowej zrzeszonych jest w związkach zawodowych (dane z początku 2010 r.).
Nieznana jest liczba związków zawodowych działających w Polsce, wiemy jedynie, że około 70 z nich jest zrzeszonych w jednej z trzech central związkowych (organizacji związkowej reprezentatywnej w rozumieniu Ustawy z dnia 6 lipca 2001 roku o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego), które mają swoich przedstawicieli w komisjach trójstronnych oraz opiniują akty prawne. Należą do nich:
– Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”,
– Forum Związków Zawodowych,
– Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych (OPZZ).
Związki zawodowe finansują swoje działania ze składek członkowskich oraz z darowizn, spadków, zapisów, przychodów z działalności gospodarczej i dotacji celowych.
Organizacje pracodawców są samorządnymi i niezależnymi związkami pracodawców, których celem jest obrona interesów i praw pracodawców wobec związków zawodowych, organów władzy i administracji. Organizacje mają prawo uczestniczenia w sporach zbiorowych i zawierania układów zbiorowych pracy. Działania tych organizacji reguluje Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o organizacjach pracodawców.
Nieznana jest liczba związków pracodawców działających w Polsce. Znane są jedynie związki reprezentatywne w skali kraju (reprezentatywne w rozumieniu Ustawy z dnia 6 lipca 2001 roku o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego), które mają dodatkowe uprawnienia. Mogą one uczestniczyć w obradach komisji trójstronnych czy w opiniowaniu projektów aktów prawnych. Należą do nich:
– Pracodawcy Rzeczypospolitej Polskiej (dawniej Konfederacja Pracodawców Polskich),
– Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan (PKPP Lewiatan),
– Związek Rzemiosła Polskiego (ZRP),
– Business Centre Club – Związek Pracodawców (BCC-ZP).
Organizacje pracodawców finansują swoje działania ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, z własnej działalności i dochodów z majątków organizacji. Mogą również ubiegać się o dotacje celowe.
Organizacje bezrobotnych są niezależnymi podmiotami, które mają za zadanie reprezentować interesy osób bezrobotnych oraz wspierać ich w trudnej sytuacji życiowej. Działają w formie stowarzyszeń. Nie jest znana ich liczba. Nie posiadają szczególnych uprawnień.
Organizacje pozarządowe to prywatne fundacje i stowarzyszenia, których w Polsce działa około 70 tysięcy. Część z nich realizuje zadania w obszarze rynku pracy, zaś o 2277 (stan na 14 kwietnia 2010 r.) możemy mówić, że są one organizacjami rynku pracy. Organizacje te charakteryzują się prowadzeniem kompleksowych programów na rzecz wybranych grup społecznych. 58 z nich prowadzi agencje zatrudnienia, a 111 jest zarejestrowanych jako instytucje szkoleniowe.
Organizacje te finansują swoje działania ze składek członkowskich (stowarzyszenia), darowizn, spadków, zapisów, z własnej działalności gospodarczej i odpłatnej działalności statutowej oraz z dochodów z majątków organizacji. Mogą ubiegać się także o dotacje celowe.
Baza organizacji rynku pracy >
Instytucje partnerstwa lokalnego
Instytucją partnerstwa lokalnego jest grupa instytucji realizujących (na podstawie umowy) przedsięwzięcia i projekty na rzecz rynku pracy. Instytucje te nie stanowią odrębnej formy prawnej, a czas ich funkcjonowania jest ściśle związany z długością projektu, na rzecz którego zostały zawiązane.
Organizacje pozarządowe jako instytucje rynku pracy
Według analizy GUS „Trzeci sektor w Polsce” (2013) 14% NGO trudni się szkoleniami i kursami, 11% – doradztwem i poradnictwem specjalistycznym, a 6% – pomocą i pracą terapeutyczną. Można założyć, że polski sektor pozarządowych instytucji rynku pracy (PIRP) – nazywanych także w niektórych opracowaniach organizacjami rynku pracy (ORP) – stanowi co najmniej 1/10 spośród 80,4 tys. aktywnych organizacji pozarządowych. Dawałoby to liczbę ok. 8 tysięcy podmiotów pozarzadowych, a liczbę tę potwierdza baza Stowarzyszenia Klon/Jawor, w której 18.03.2014 r. było 10757 NGO zajmujących się przeciwdziałaniem bezrobociu i rozwojem gospodarczym.
Więcej o systemie instytucjonalnym rynku pracy i pomocy społecznej w Polsce>
Organizacje rynku pracy mogą prowadzić agencje zatrudnienia (w 2014 stanowiły jednak tylko 4% podmiotów zarejestrowanych w Krajowym Rejestrze Agencji Zatrudnienia) lub instytucje szkoleniowe (prowadzi je około 1/3 PIRP).
ORP wyróżniają się na tle innych organizacji pozarządowych wielkością, zakresem realizowanych działań oraz profesjonalizmem. O tych cechach świadczą wyniki badań ilościowych zrealizowane wśród tych podmiotów.
Więcej o badaniach ilościowych ORP >
Podstawowe informacje o ORP >
Spośród innych instytucji rynku pracy ORP wyróżniają się tym, że prowadzą kompleksowe i zindywidualizowane projekty na rzecz swoich klientów. Więcej informacji na ten temat znajduje się w raportach z badań jakościowych.
Więcej o badaniach jakościowych ORP >
Jako instytucje rynku pracy ORP są naturalnymi partnerami publicznych służb zatrudniania (PSZ). Jednak współpraca między tymi podmiotami ma bardzo ograniczony charakter. Dotyczy to w szczególności kontraktowania usług zatrudnienia.
O Sieci Pozarządowych Instytucji Rynku Pracy
Więcej o współpracy PSZ i ORP >
Więcej o instytucjach rynku pracy >
Zapraszamy do bazy organizacji pozarządowych świadczących usługi rynku pracy >