Według wstępnych danych Głównego Urzędu Statystycznego stopa bezrobocia Polaków w wieku 15–24 lata wynosiła w IV kwartale 2023 roku 12,8%, czyli w porównaniu do III kwartału 2023 roku wzrosła o 1,8 punktu procentowego, a w relacji do IV kwartału 2022 roku – o 0,8 pkt. proc. Najwyższą wartość tego wskaźnika odnotowano w I kwartale 2003 roku (46,5%), a najniższą – w IV kwartale 2019 roku (7,9%).
Analiza długoterminowa
Stopa bezrobocia młodych zmienia się w przybliżeniu podobnie do stopy bezrobocia całej populacji. Niemal do końca 1994 roku obserwowany był wzrost tego wskaźnika, przy czym szczytową wartość odnotowano w okresie grudzień 1993–luty 1994 (36,0%). Następnie stopa do połowy 1998 roku spadała, osiągając minimalną wartość w okresie marzec–maj 1998 (21,8%).
Kolejny okres wzrostu przedakcesyjnego (kojarzony m.in. z otwarciem polskich granic dla produktów z UE) trwał do pierwszego kwartału 2003 roku, kiedy to odnotowano historycznie rekordowy poziom wskaźnika: 46,5%. Po wejściu Polski do UE bezrobocie spadało – także wśród młodych ludzi. Wskaźnik zmniejszał się do końca 2008 roku, przy czym okresowe minimum zarejestrowano w trzecim kwartale tegoż roku: 16,1%. Ostatni okres wzrostu trwał do I kwartału 2013 roku, kiedy wskaźnik wdrapał się do pułapu 28,2%. Ten szczyt okazał się kolejnym punktem przegięcia i od tego czasu stopa spadał do II kwartału 2020 roku, czyli przez – czyli ponad 7 lat. Od III kwartału 2020 roku stopa bezrobocia młodych r/r rosła (ostatnia aktualizacja tekstu: kwiecień 2023 roku).
Uwagi metodologiczne
W maju 1992 roku Główny Urząd Statystyczny rozpoczął cykliczne i prowadzone na dużą skalę (ostatnio: ok. 55 tys. gospodarstw domowych) Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL). Do lutego 1999 roku badania – choć przeprowadzano je co kwartał – nie mówiły o sytuacji w poszczególnych kwartałach, ale raczej w okresach przesuniętych o miesiąc, np. grudzień–luty. Typowe analiza kwartalna stała się możliwa od czwartego kwartału 1999 roku. Warto wspomnieć, że metodyka BAEL wynika z uzgodnień międzynarodowych, dzięki czemu możliwe jest porównywanie wielu wskaźników statystycznych dotyczących rynku pracy – co wykorzystuje Eurostat.
Stopy bezrobocia BAEL obliczane są raz na kwartał i publikowane około dwóch i pół miesiąca po zakończeniu badanego kwartału. Stopa bezrobocia młodych to po prostu stopa bezrobocia BAEL dla grupy wiekowej 15–24 lata i jest współczynnikiem, gdzie w liczniku znajduje się liczba bezrobotnych w tym wieku, a w mianowniku – liczba osób w tym wieku będących aktywnymi zawodowo (czyli pracujących i bezrobotnych razem).
Za osoby pracujące uważa się te, które w tygodniu badania przepracowały przynajmniej jedną godzinę, otrzymując za to wynagrodzenie lub dochód, tzn. były zatrudnione w charakterze pracownika najemnego, pracowały we własnym lub dzierżawionym gospodarstwie rolnym albo prowadziły własną działalność gospodarczą poza rolnictwem, pomagały (bez wynagrodzenia) w prowadzeniu rodzinnego gospodarstwa rolnego lub rodzinnej działalności gospodarczej poza rolnictwem. Do pracujących wlicza się także osoby, które miały pracę, ale jej nie wykonywały: z powodu choroby, urlopu macierzyńskiego lub wypoczynkowego, albo z innego powodu, o ile przerwa nie wynosiła dłużej niż trzy miesiące, a w przypadku pracowników najemnych – nawet ponad trzy miesiące, o ile otrzymywali wynagrodzenie w kwocie co najmniej 50% dotychczasowego wynagrodzenia. Do kategorii pracujących wlicza się także uczniów na praktykach w zakładach pracy, jeśli zawarto z nimi stosowne umowy i wypłacano choćby symboliczne wynagrodzenie.
Za bezrobotne uważa się natomiast takie osoby, które w tygodniu badania nie pracowały, jednocześnie w ciągu ostatnich czterech tygodni aktywnie poszukiwały pracy i równocześnie były gotowe podjąć pracę w ciągu dwóch tygodni od momentu badania. Do bezrobotnych zalicza się także osoby, które nie poszukiwały pracy, ponieważ miały pracę załatwioną i oczekiwały na jej rozpoczęcie przez okres nie dłuższy niż trzy miesiące oraz były gotowe tę pracę podjąć.
Słabości miernika
Pierwszą wadą metody wyliczania stopy bezrobocia młodych ludzi jest arbitralne ustanowienie przedziału wieku. Drugą i poważniejszą – deklaratywność pewnych postaw, które pozwalają wybrane osoby zakwalifikować do wybranej kategorii. Przykładem jest tu gotowość do podjęcia pracy i aktywne poszukiwanie pracy – ankietowani po prostu stwierdzają taki fakt, choć faktycznie trudno stwierdzić, jak było w rzeczywistości.
Należy także pamiętać, że w tej grupie wiekowej aż 2/3 pozostaje bierna zawodowo, co w niemal 90% przypadków oznacza zaangażowanie w naukę i zdobywanie zawodu. Stopę bezrobocia wylicza się, stawiając w mianowniku tylko aktywnych zawodowo, których jest relatywnie niewielu, co sprawia, że współczynnik ten łatwo osiąga wysokie wartości.
Łukasz Komuda, lkomuda@fise.org.pl
