Od stycznia do końca czerwca 2024 roku wynagrodzenie minimalne wynosi 4 242 zł brutto miesięcznie i 27,70 zł brutto za godzinę, a od lipca do grudnia 2024 roku odpowiednio 4 300 zł/m i 28,10 zł/h. W I połowie 2024 roku minimalna płaca miesięczna podskoczyła względem II połowy 2023 roku o 642 zł/m (17,8%) i 4,20 zł/h (17,9%), zaś względem I połowy 2023 roku o 752 zł/m (21,5%) i o 4,90 zł/h (21,5%). W II połowie 2024 roku wzrost minimalnej w relacji do I połowy 2024 roku wyniósłby zaś 58 zł/m (1,4%) i 0,40 zł/h (1,8%), zaś w relacji do II połowy 2023 roku 700 zł/m (19,4%) i o 4,60 zł/h (19,6%). Dla porównania: w I połowie 2023 roku wynagrodzenie minimalne wzrosło w porównaniu do stawek z 2022 o 480 zł/m (15,9%) i 3,10 zł/h (16,2%), zaś w II połowie 2023 roku o 110 zł/m (3,2%) i 0,70 zł/h (3,1%) w relacji do I połowy 2023 roku oraz o 590 zł/m (19,6%) i 3,80 zł/h (19,3%) w relacji do stawek z 2022 roku.
Miesięczne wynagrodzenie minimalne na rękę w I połowie 2024 roku przy standardowych warunkach zatrudnienia to 3 221,98 zł, a w II połowie 2024 roku – 3 261,53 zł. Koszty pracodawcy etatowego zatrudnienia pracownika z minimalnym wynagrodzeniem wynoszą zaś odpowiednio: 5 110,76 zł (I połowa 2024) i 5 180,64 zł (II połowa 2024).
Analiza długoterminowa
Ze względu na to, że Polska jest typową gospodarką, w której deflacja występuje niezwykle rzadko, za to inflacja w niektórych okresach potrafi przekraczać 2%, ceny – a wraz z nimi płace – mają tendencję do stałego wzrostu. Wynagrodzenia winduje też rozwój gospodarczy, a właściwie nie tyle sam nominalny rozwój ile wzrost wydajności pracy. Nic więc dziwnego, że skoro w naszym ustroju gospodarczym istnieje ustalony urzędowo poziom wynagrodzenia minimalnego, to aby spełniać swoją funkcję (zapewnienia minimalnego poziomu dochodów dla tych, którzy pracują), musi być on dość regularnie podnoszony.
W polskim prawie pojęcie wynagrodzenia minimalnego zadebiutowało dopiero w 1956 roku, czyli 62 lata po wprowadzeniu powszechnej stawki wynagrodzenia minimalnego na terenie całego kraju i wszystkich branż oraz zawodów w Nowej Zelandii. Analizowanie jej wysokości w warunkach gospodarki planowej pozostawmy jednak historykom i przyjrzyjmy się minimalnej od 1990 roku. Rozpoczynaliśmy z wynagrodzeniem minimalnym na poziomie 550 tys. starych złotych (denominacja złotówki miała miejsce w roku 1995) – UWAGA: wszystkie wyliczenia poniżej dotyczą kwot brutto. Od tego czasu do stycznia 2021 roku jego poziom podnoszono już 54-krotnie. W zmienności ustalanej urzędowo kwoty wynagrodzenia minimalnego można wyróżnić cztery okresy. Od początku przemian ustrojowych do połowy 1993 roku płaca minimalna zmieniała się nieregularnie, ale dość często – przeciętnie co trzy miesiące. Potem przez trzy lata kwota ta była podnoszona regularnie co kwartał. W połowie roku 1996 wróciła nieregularność, ale do końca 2002 roku zmiany następowały rzadziej – przeciętnie co dziesięć miesięcy. Po najdłuższym w naszej historii po 1989 roku okresie od stycznia 2001 roku do grudnia 2002 roku (czyli przez dwa lata) płaca nie ulegała zmianie. Jednak na podstawie Ustawy z 10 października 2002 roku o minimalnym wynagrodzeniu za pracę rytm zmiany kwoty wynagrodzenia ustalono na roczny i nowy jej pułap obowiązuje od 1 stycznia kolejnego roku. Wyjątkiem jest sytuacja, w której prognoza inflacji na kolejny rok mówi o wzroście cen większym niż 5%. W takiej sytuacji nowe kwoty wynagrodzenia minimalnego ustalane są na 1 stycznia i 1 lipca.
Ponieważ wysokość wynagrodzenia minimalnego jest określana administracyjnie, nie ma sensu poświęcać zbyt wiele miejsca zmianom jej wysokości – nie mówią nam one wiele o właściwościach naszej gospodarki, ale o decyzjach politycznych kolejnych rządów. Niemniej warto przyjrzeć się chociaż wartościom skrajnym. Najniższy nominalny wzrost wynagrodzenia minimalnego od stycznia 1990 roku miał miejsce w październiku 1991 roku: podwyżka wyniosła 20 tys. starych złotych, czyli 2 nowe złote miesięcznie. Zaś najniższy wzrost względny w styczniu 2004 roku: minimalna miesięczna wzrosła z 800 do 824 zł, czyli tylko o 3%. Najwyższy nominalny wzrost tego wynagrodzenia odnotowano w styczniu i lipcu 2023 roku, gdy zwiększyło się ono w relacji do grudnia 2022 roku z 3010 zł brutto do 3490 i 3600 zł brutto, czyli o 480 i 590 zł (15,9% i 19,6%). Względny skok był najwyższy w styczniu 1990 roku: zmiana z 38 tys. do 120 tys. starych złotych oznacza wzrost o 216% (ostatnia aktualizacja: styczeń 2023 roku).
Uwagi metodologiczne
Od przeszło dekady rząd co roku ustala kwotę płacy minimalnej. Punktem odniesienia stało się 800 zł brutto ustalone dla 2003 roku – i kwota ta rośnie za sprawą podanych niżej wyliczeń. Ustawa o minimalnym wynagrodzeniu za pracę mówi, że wzrost tego wynagrodzenia musi być przynajmniej taki, jak prognozowana w ustawie budżetowej inflacja plus różnica pomiędzy realną inflacją w roku, w którym ustalana jest przyszła kwota wynagrodzenia, a prognozą na ten ostatni rok*. Inaczej mówiąc: jeśli w roku 2015 inflacja wyskoczy ponad przewidywania Ministerstwa Finansów, układającego budżet na 2015 rok, to nadwyżka realnej inflacji ponad prognozowaną dla 2015 roku będzie dodana do inflacji prognozowanej dla 2016 roku przy ustalaniu wynagrodzenia minimalnego dla 2016 roku.
* Faktycznie wyliczenia uwzględniają wskaźniki wzrostu cen, które wynoszą 100 + wskaźnik inflacji, dlatego nie ma mowy o sumowaniu wskaźnika prognozowanej inflacji i różnicy inflacja realna-inflacja prognozowana, ale o mnożeniu ich. Dokładną treść Ustawy zawierającej sposób liczenia można znaleźć tutaj.
Łukasz Komuda, lkomuda@fise.org.pl
